चेक कापताना कोपऱ्यात दोन रेषा का काढल्या जातात, तुम्हाला त्याचा अर्थ माहित आहे का?

 जेव्हा तुम्ही कोणत्याही बँकेत तुमचे खाते उघडता (Bank account open) तेव्हा बँक तुम्हाला पासबुक (bank passbook) आणि चेकबुक (cheque book) देते. पासबुकमध्ये तुमच्या व्यवहारांबद्दल माहिती असते आणि तुम्ही चेकबुकमधून चेक घेऊन पेमेंटसाठी वापरू शकता. जेव्हा जेव्हा चेकद्वारे पेमेंट केले जाते तेव्हा प्राप्तकर्त्याचे नाव, बँक तपशीलांसह हस्तांतरित करायची रक्कम दिली जाते आणि स्वाक्षरी केली जाते. याशिवाय चेकच्या कोपऱ्यावर दोन रेषा काढल्या आहेत. या रेषा का काढल्या जातात याचा तुम्ही कधी विचार केला आहे का? आम्ही तुम्हाला सांगतो.

दोन समान रेषा का काढल्या जातात?

चेकच्या डाव्या कोपऱ्यावर काढलेल्या दोन समान रेषा कोणत्याही डिझाइनसाठी काढलेल्या नाहीत, उलट त्यांचा निश्चित अर्थ आहे. या ओळींचा अर्थ फक्त खाते घेणारा असा आहे, म्हणजेच खात्यात जमा केलेली रक्कम ज्या व्यक्तीच्या नावाने धनादेश कापला गेला आहे त्यालाच प्राप्त झाली पाहिजे. 

अनेक वेळा लोक चेकवर काढलेल्या या ओळींमध्ये अकाउंट Payee किंवा A/C Payee देखील लिहितात. खातेदार धनादेश इतर कोणत्याही व्यक्तीद्वारे रोखता येत नाही. धनादेशातील रक्कम ज्या व्यक्तीच्या नावाने धनादेश कापला गेला आहे त्याच्या खात्यातच हस्तांतरित केली जाईल.

चेकच्या कोपऱ्यांवर काढलेल्या रेषांमध्ये A/C Payee लिहिलेले नसल्यास, या चेकला क्रॉस्ड चेक म्हणतात. चेक एन्डॉर्सिंग मदतीचा लाभ क्रॉस केलेल्या चेकच्या मागील बाजूस स्वाक्षरी करून घेतला जाऊ शकतो. परंतु खाते प्राप्तकर्ता लिहिल्यानंतर धनादेशाचे समर्थन करता येत नाही. खरेतर, धनादेश देणारा बँकेत जाण्याच्या स्थितीत नसल्यास, तो इतर कोणत्याही व्यक्तीला पैसे प्राप्त करण्यास अधिकृत करू शकतो. 

या प्रक्रियेला चेक एंडोर्समेंट म्हणतात आणि या चेकला एंडोर्स्ड चेक म्हणतात. जेव्हा धनादेश मंजूर केला जातो तेव्हा त्याच्या मागील बाजूस सही करणे आवश्यक असते. अशा परिस्थितीत धनादेशाच्या मदतीने पैसे मिळवणाऱ्या व्यक्तीला ते पैसे इतर कोणत्याही खात्यात हस्तांतरित करता येतात.

उदाहरणासह समजून घ्या

समजा रोहितने राहुलला त्याच्या नावावर एक क्रॉस चेक दिला. अशा स्थितीत चेकचे पैसे राहुलच्या खात्यात ट्रान्सफर होतील. पण जर राहुलला चेकचे पैसे स्वत:च्या खात्यात घ्यायचे नसतील, तर तो त्या धनादेशाच्या मागील बाजूस आपली स्वाक्षरी लावून ते पैसे वैभव किंवा तिसर्‍या व्यक्तीसाठी मंजूर करू शकतो. 

अशा परिस्थितीत चेकचे पैसे त्याच्या बँक खात्यात जाणार नसून वैभवच्या खात्यात जाणार आहेत. म्हणजेच चेकच्या मागील बाजूस सही करून राहुल वैभवला त्याच्या नावावर असलेल्या चेकमधून पैसे काढण्याचा अधिकार देऊ शकतो.